Modül 2-İşlem no 1

FARE (MOUSE)

1.GİRİŞ

Fare (mouse), klavyeden sonra bilgisayarda kullanılan en yaygın girdi aygıtıdır ve klavyeye nazaran daha basittir. Grafik arabirimi kullanılmaya başlandığından beri fare desteği programlar içine yerleştirilmeye başlanmıştır.

Bilgisayar programlarının çoğu, özellikle Windows işletim sistemi altında çalışan programlar fareye gereksinim duymaktadırlar ve farelerin yaygınlaşmasıda Windows 95 işletim sistemi ile birlikte başlamıştır.

Şekil 1.1: Fare (Mouse)

2. FARE ÇEŞİTLERİ

Bağlantı çeşitleri ve çalışma sistemine görene iki biçimde ele alırsak;

2.1. Bağlantı Çeşitlerine Göre Fareler

Seri soketli fareler , PS/2 soketli fareler ve  USB Soketli fareler olmak üzere üç türlüdür.

 

Şekil 2.1: Seri ve PS/2 Soketler

Günümüzde PS/2 bağlantılı fareler çoğunluktadır.

Anakartların girişler kısmında yer alan fare ve klavye bağlantısıiçin olan PS/2 teknolojisi, şu an için en çok kullanılan klavye ve fare bağlantıçeşididir.

 

Şekil 2.2: Klavye/Mouse PS/2 Girişler

2.2. Çalışma Sistemine Göre Fareler

Standart fareler optik fareler ve kablosuz fareler olmak üzere çalışma yapısına göre 3 tür fare vardır.

2.2.1. Standart (Mekanik) Fareler

Altında bulunan top yardımı ile ekranda bulunan fare işaretçisini (mouse pointer) hareket ettiren klasik farelerdir.

2.2.2. Optik Fareler

Kullanıcıların en çok kullandıkları fare türü olan standart fareler günümüzde yerlerini optik farelere bırakmaktadırlar. Standart fareden farklı olarak altında top bulunmayan, bu optik farelerin çalışma prensibi daha değişiktir.

Şekil 2.3: Optik fare

2.3. Kablosuz Fareler

Yukarıda bahsettiğimiz fareler bilgisayar kablo aracılığıyla bağlanır. Kızılötesiyle, radyo dalgalarıyla, ve bluetoth aracılığıyla bağlanan fareler kablosuz fareler olarak adlandırılır.

2.3.1. Kızılötesi Fareler

Bu fareler, bilgisayar ile iletişiminde bir kızılötesi sistem kullanır. Sistem, bilgisayarın seri, PS/2 veya USB yuvasına takılır, fare ise sistemle kızılötesi ışınlar ile iletişim kurar. Eğer fare ile sistem arasına bir cisim girerse, fare hareketleri hissedilmeyecektir. Bu tür farelerden günümüzde artık satılmamaktadır.

Şekil 2.4: Kablosuz fare

2.3.2. Radyo Dalgalı Fareler

Kızılötesi farelerden farklıolarak bu fareler iletişim için kızılötesi ışın yerine radyo sinyalleri kullanırlar. Kapsama alanlarıgenelde onlarca metre civarındadır. Kablosuz fareler bilgisayara takılıolan alıcıaygıtla iletişim kurmak için kendi içlerinde 2 adet pil bulundururlar (Şekil 2.5).

Şekil 2.5: Piller

2.3.3. Bluetooth ile Çalışan Fareler

Bu fareler, kimi bilgisayarlar ile entegre gelen Bluetooth kablosuz teknolojisini kullanarak iletişim kurarlar. İlk iki türe göre en büyük avantajları, standart bir protokol kullandığıiçin her cihazla kullanılabilir olmalarıdır.

Şekil 2.6: Bluetooth Fare

Diz üstü bilgisayarlarda fare işlevi bilgisayar üzerine yerleştirilmiş ve elle döndürülen “TrackBall” adıverilen küre tarafından yerine getirilmektedir. Parmağın baskı hareketiyle imleci yönlendiren “TouchPad” de kullanılan diğer bir türdür.

3. FARENİN İÇ YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ

Fareler kablolu kablosuz olsun genelde iki türdür. Mekanik olarak çalışan fareler ve optik fareler olmak üzere iki çeşiti vardır.Bu farelerin iç yapısı ve çalışma prensipleri aşağıda açıklanmıştır.

 

3.1. Standart (Mekanik) Fareler

Bu tip farelerin alt tarafına bakıldığı zaman bilye büyüklüğünde bir topun olduğu hemen göze çarpar. Bu standart farenin iç kısmı incelendiği zaman topun bir takım çarkları çevirdiği görülür.

Şekil 3.1: Farenin iç yapısı I

3.2. Optik Fareler

Şekil 3.6: Optik farenin iç yapısı

Optik farelerin çalışma prensibi standart farelerden oldukça farklıdır. Optik farelerde, altta hareket ettikçe mekanik düzenekleri çalıştıran bir top yerine bulunduğu yüzeyi aydınlatacak bir ışık kaynağı (LED) ve küçük bir kamera bulunur. Optik fare hareket ettikçe, altında bulunan kamera gördüğü yüzeyin saniyede binlerce kez fotoğrafını çekmeye başlar. Bu çekim hızı, farenin hassasiyetine bağlı olarak saniyede 5000 kareye kadar ulaşabilir. Daha sonra optik fare içinde yer alan oldukça güçlü bir işlemci, her görüntüyü bir öncekiyle karşılaştırarak farenin ne yönde ve hangi hızla hareket ettiğini tespit eder ve sonuçları imleci hareket ettirmek üzere bilgisayara gönderir. 

KLAVYE

1. GİRİŞ

En temel sistem bileşenlerinden biri olan klavye, en önemli giriş cihazıdır. Başka bir ifadeyle bilgisayarla kullanıcı arasında iletişim kurmayı sağlayan önemli bir aygıttır.  Üzerinde harfler, sayılar, işaretler ve bazı işlevleri bulunan tuşlar vardır. Sisteme  veri girişi için kullanılır. Klavye sistemin ayrı bir parçası olarak bir bağlantıyla anakart üzerinde bulunan klavye konnektörüne takılır. Taşınabilir bilgisayarlarda ise klavye bilgisayar şasesi ile tümleşiktir.

2. KLAVYENİN YAPISI

Şekil 1.1: Klavye resmi

 Birçok klavye 80 ile 110 arasında tuşa sahiptir. Klavye üzerinde bulunan bu tuşlar 4 ana grupta toplanır.

     1. Alfabetik tuşlar

2. Sayısal tuşlar

3. Fonksiyon tuşları

4. Kontrol tuşları 

2.1. Alfabetik tuşlar

Yazı yazarken en çok ihtiyaç duyacağımız harf ve sayıları içerir. Klavyeler öncelikle bu karakterlerin yazımı için tasarlanmıştır. Başka hiçbir tuşa basmadan harf ve sayıların bulunduğu alanda herhangi bir tuşa basılırsa tuşun üzerine yazılmış harf veya sayı ekranda görünür.

2.2. Sayısal tuşlar

Klavyenin  en sağında bulunan sayılar ve bazı aritmetik işlemler bulunan kısımdır. Bu kısım  Num Lock tuşuna basılarak aktif hale getirilir. Aksi halde bu tuşlar alt kısımlarında yazılı olan işlevleri yerine getirir.

2.3. Fonksiyon tuşları

Klavye tasarlanırken işlevi belirlenmemiş tuşlardır. Her program kendi işlemlerine  uygun olarak bu tuşlara görev yükleyebilirler. Klavyenin en üst tarafında F1,F2,F3 biçiminde sıralanırlar.

2.4. Kontrol tuşları

Bazı işlemleri kullanıcının daha kolay yapmasını sağlar. Bir tuşun üzerinde birden fazla karakter varsa, üzerine basıldığında genellikle sol alt köşedekini ekrana yazar. Sol üst köşede yazan karakterler shift tuşuna basılıyken çıkartılabilir. Sağ alt köşede karakter varsa Alt Gr tuşuna basılıyken çıkartılabilir. Ayrıca bazı programlarda kolaylık olsun diye kontrol tuşlarına görevler yüklenmiştir. Örneğin bazı programlarda yeni sayfa açmak için CTRL+O tuş kombinasyonuna basmak yeterlidir.

Esc	Geçerli bir görevi iptal etme
F2	Seçili bir dosyaya yeniden isimlendirme
F3	Dosya ve klasör arama
F4	Bilgisayarım veya Windows Gezgini içinde, Adres çubuğu listesini görüntüleme.
F5	Etkin pencereyi yenileme.
F6	Pencere içindeki veya masaüstündeki ekran öğeleri arasında, başlatıldıkları sıraya göre geçiş yapma.
F10	Etkin programın menü çubuğunu etkinleştirme.
F11	Ekrandaki pencerede bulunan araç çubuklarını temizler.
Print Screen	Saklamak istediğiniz bir ekranı bu tuşla yakalıyorsunuz.
Delete	Dosyaları siler veya metinleri sağdan sola doğru siler.
Home	Bir sitenin en baştaki görüntüsünü pencereye getirir.
End	Bir sitenin en sondaki görüntüsünü pencereye getirir.
Page Up	Mouse ile yukarı kaydırmanın yaptığı görev.
Page Down	Mouse ile aşağı kaydırmanın yaptığı görev.
Num Lock	Sağ taraftaki numaraların kilitlenmesini sağlar.
Caps Lock	Metine büyük harfle başlamanı sağlar.
Windows	Başlat menüsünü açar.
Alt (Alternate)	Ctrl tuşuna benzer. Tuşlara dördüncü bir görev vermek için kullanılır. Genel bir anlamı yoktur.
Shift	Büyük harf yada tuşun başka bir işlevini kullanma özelliği sağlar.

Tablo 2.1: Klavye kısayol tuşları

3. KLAVYENİN İÇ YAPISI VE ÇALIŞMASI

 

 Şekil 3.1: Klavyenin içi

Şekil 3.2: Klavye içerisinde buluna mikroişlemci

Klavye yapısı ve çalışması bakımından küçük bir mikrobilgisayara benzer. Kendine ait bir mikroişlemcisi ve devreleri vardır. Bu devrelerin büyük bir kısmı tuş matrislerinden oluşur. Bilgisayar ile klavye arasında 11 bitlik (sekiz tanesi veri biti, 3 tanesi çevre ve kontrol bitleri) bir seri iletişim vardır.

 

Şekil 3.3: Klavye ile klavye arabirimi arasındaki bağlantı

Klavyeden girilen bütün bilgiler BİOS data alanının 40:1EH adresinden başlayarak bellekte 16 word yer tutan  bir alana INT 09H kesmesi kullanılarak yerleştirilir.  Burada bu karakterler INT 16H kesmesi kullanılarak işlemci içerisine çekilir.

AH	Fonksiyonu
00H	Bir karakter oku
01H	Karakter varmı bak
02H	Shift durumunu döndür
05H	Klavye tamponunu yaz
10H	Klavyeden karakter oku
12H	Karakter var mı bak
11H	Shift durumunu döndür

Tablo 3.1: INT 16 kesmesine göre giriş fonksiyonları

 Klavye üzerinde bir tuşa basıldığında, tuş matrisindeki bir sütun ile bir satır arasında kontak kurulmuş olur. Matris yapısındaki her bir sütun ve satır ½ I akımından oluşur. Bu akım matris üzerindeki bir satır ve sütunun birleşmesiyle I akımına dönüşür. Bu akım da  klavye işlemcisini  (genellikle intel 8048) tetikler.

 

 Şekil 3.4: Klavye tuş matrisi

 

 Şekil 3.5: Klavye tuş matrisi ile devre bağlantısının prensip şeması

 

Şekil 3.6: Basit bir keypadin matris yapısı

İşlemci  bu tuş matrisindeki tuş anahtarı konumunu okur. Daha sonra anakarta INT 09H kesmesiyle birlikte basılan tuşun make kodunu içeren 11 bitlik  seri veri paketini 60H portu aracılığıyla PC’ye gönderir. BIOS”da bulunan karakter haritasındaki bilgi ile bu seri paketi karşılaştırılır. INT 09H kesmesi, BIOS’taki karakter haritasındaki her bir tuşun ve tuş kombinasyonlarını neyi temsil ettiğini işlemciye söyler. Tuş yarım saniye sonra bırakıldığında da anakarta yine  INT 09H ile bir seri paketi gönderilir. Buna da break kodu denir (Break kodu=make kodu+128). Break kodları her zaman 128’den azdır. Make kodları ise her zaman 128’den fazladır. Bununla birlikte klavye üzerindeki tuş sayısı 128’den fazla olamaz. Eğer fazla olursa break ve make kodları örtüşürler. İşlemci aldığı bu break ve make kodlarını uygulamaların anlayacağı ASCII kodlarına çevirir. Çünkü farklı klavyeler farklı tarama kodları üretir. ASCII karakter seti 128 karakterden oluşur. Fakat bilgisayarlar genişletilmiş 256 karakter içeren ASCII karakter setlerini kullanırlar. ASCII kodlarında tuş kombinasyonlarının karşılığı yoktur. ASCII kodları klavyeden ALT tuşu birlikte girilebilir.

 

 Şekil 3.7: Klavyenin çalışması

BIOS’tan alınan kodlar INT 09H kesmesiyle birlikte klavye tamponuna gönderilir. Klavye tamponlarında  ASCII karakterler için 2 baytlık yer ayrılmıştır. Klavye tampon kaydedicisinde iki adet indisçi vardır. Kuyruk indisçisi tampona girilecek karakterlerin yerini belirtir. INT 09H kesmesini kullanarak bilgileri tampona yazar. Kafa indisçisi INT 16H kesmesini kullanarak tampondan bilgilerin okunmasını sağlar. Kuyruğun hızını kullanıcı belirlerken kafanın hızı sabittir. Ekrana yazdırma komutları kullanılarak veriler ekrana yazdırılır.Kafa ile kuyruk aynı yeri gösterirse klavyeden giriş yapılmamıştır.

 

Şekil 3.8: Klavye tamponunun  boş olması durumu

 

Şekil 3.9: Kuyruğun yazarak ilerlemesi, kafanın okuyarak tamponu boşaltması

Klavyede büyük harflerin okunmasıyla küçük harflerin okunması arasında belirgin bir fark yoktur. Sadece klavye sürücüsü iki tane make kodunu birleştirerek  bir tane ASCII kodu elde ediyor.

Bazı klavye kombinasyonları BİOS tarafından okunamaz. Çünkü klavye üzerindeki bazı tuşlar komutları derler. Örneğin Print ve Print Screen tuşlarına basıldığında INT 5H kesmesi çağrılır.